Odcięta głowa - krótka historia wszystkiego

W przyszłym tygodniu tj. 24 lutego w Cerkwii prawosławnej wspominany będzie święty Jan Chrzciciel (Jan Baptysta) – prorok żydowski, święty katolicki i prawosławny. Przez chrześcijan jest uznawany za ostatniego biblijnego proroka przed nadejściem Chrystusa. Nadchodzące święto w kościele prawosławnym związane jest z odnalezieniem głowy proroka. Motyw ściętej (obciętej głowy) jest tematem naszych dzisiejszych badań.

Odcięta głowa w wielu legendach zachowuje zdolność myślenia, radzenia, prorokowania, jak głowa skandynawskiego boga Mimira, której radził się Odyn. Odcięta głowa bohatera, zakopana u bram a. pod murami miasta strzeże go przed zdobyciem przez nieprzyjaciela, nawet jeśli to jest głowa nieprzyjaciela. Głowa Holofernesa odcięta przez Judytę (Ks. Judyty 14,7) i wywieszona na murach Betulii, zmusiła wojsko asyryjskie do ucieczki. Zachowane głowy pytano o radę w ważnych sprawach, co zapewne było pozostałością kultu przodków. Staroż. Celtowie czcili głowę ludzką i uważali ją za siedzibę duszy zdolną do samodzielnego życia po śmierci, mającą zdolność prorokowania, symbolizującą płodność. Gdy staroż. Rzymianie wykopali w fundamentach świątyni Jowisza na Kapitelu wielką czaszkę ludzką, wróżbici wyłożyli to jako znak przyszłej wielkości Rzymu, który stanie się głową świata.*

Według Nowego Testamentu Jan Chrzciciel urodził się pół roku przed Jezusem z Nazaretu w wiosce Ain Karim. Był synem żydowskiego kapłana Zachariasza i Elżbiety, która była krewną Maryi z Nazaretu. Jego narodziny zapowiedziane były jako dowód prawdziwości zapowiedzi złożonych przez Archanioła Gabriela Maryi w czasie zwiastowania, a także przepowiedziane były jego ojcu przez anioła w Świątyni Jerozolimskiej. W dość młodym wieku Jan, zapewne po śmierci podeszłych wiekiem rodziców, zrezygnował z możliwości zostania kapłanem i rozpoczął życie pustelnika na Pustyni Judzkiej, Na pustyni został powołany na proroka, a jego głównym zadaniem stało się wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej służby Mesjasza. Głosił potrzebę nawrócenia wewnętrznego i odnowy duchowej ludzi. Symbolem tego przygotowania był symboliczny chrzest udzielany przez proroka słuchaczom jego nauk w rzece Jordanie. Niedługo po spotkaniu i ochrzczeniu Jezusa, Jan został wtrącony do więzienia za jawne krytykowanie niemoralnego małżeństwa tetrarchy Galilei, Heroda Antypasa. Na skutek spisku żony Heroda, Herodiady, Jan został ścięty ok. 32 roku **

Poniżej przykład pokazujący głowę świętego Jana Chrzciciela na dziewiętnastowiecznej ikonie (Rosja).

Na drzeworycie Albrechta Durera - Salome i głowa Jana Chrzciciela

i na płótnie Caravaggio

oraz Andrea Solariego

Wyjątkowy jest motyw obciętej głowy leżącej na talerzu (głowy kobiety) autorstwa Andrzeja Wróblewskiego (gwasz pochodzący z 49/50 roku). Postać wchodzącego do domu mężczyzny może przypominać postać samego artysty. Czy kobieca głowa należy do jego żony? Czy została podana przez matkę ?


Poniżej współczesna wersja Judyty i Helofernesa według Edwarda Dwurnika z 1974 roku.


Na koniec zdjęcie z okresu międzywojennego z jednego z lwowskich atelier fotograficznych (Bahrynowicz i Stetkiewicz). Kobieta trzymająca na tacy głowę mężczyzny.


Historia wszystkiego powróci już wkrótce.

* http://www.symbolizm.obrazy-olejne.org/
** wikipedia